Οστεοπόρωση σημαίνει «οστό με πόρους». Αν μπορούσατε να παρατηρήσετε ένα υγιές οστό στο μικροσκόπιο, θα βλέπατε ότι μοιάζει με μελισσοκηρύθρα. Στο οστεοπορωτικό οστό οι πόροι και τα διαστήματα μεταξύ αυτών είναι μεγαλύτερα από του φυσιολογικού, υγιούς οστού. Αυτό σημαίνει ότι το οστό έχει χάσει μάζα ή πυκνότητα. Επίσης, σημαίνει ότι το Οστεοπορωτικό οστό έχει απωλέσει σημαντικό μέρος της ποιότητας κατασκευής του. Ως αποτέλεσμα, η μικρότερη πυκνότητα και η χαμηλότερη ποιότητα των οστεοπορωτικών οστών τα καθιστά αδύναμα και επιρρεπή σε κατάγματα.
80% των ανθρώπων με οστεοπόρωση είναι γυναίκες και 20% άνδρες.
ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟ ΟΣΤΟ 
ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΤΙΚΟ ΟΣΤΟ
Για κάποιους ανθρώπους που προσβάλλονται από τη «νόσο», απλές δραστηριότητες όπως η άρση βάρους, η πτώση από χαμηλό ύψος (πχ ύψος του σώματος), η ελαφρά πρόσκρουση σε μια σκληρή επιφάνεια, ακόμα και ένα ισχυρό φτάρνισμα, μπορεί να οδηγήσει σε κάταγμα. Πιο επιρρεπή σε εύκολα κατάγματα είναι το ισχίο, η σπονδυλική στήλη και ο καρπός. Παρ’ όλα αυτά και άλλα οστά μπορεί να έχουν αυξημένο κίνδυνο για κάταγμα.
Τα οστά είναι κατασκευασμένα από 3 βασικά συστατικά, τα οποία προσδίδουν στο οστό ταυτόχρονα ελαστικότητα και αντοχή:
Κολλαγόνο: μια πρωτεΐνη που δημιουργεί ένα ελαστικό δίκτυο,
Μεταλλικά άλατα ασβεστίου και φωσφόρου: που προσδίδουν σκληρότητα και αντοχή,
Ζωντανά οστικά κύτταρα: που απορροφούν και μετέπειτα αντικαθιστούν αδύναμα τμήματα του οστού
Τα οστά βρίσκονται διαρκώς σε κατάσταση αποδόμησης και ανακατασκευής και μάλιστα ταυτόχρονα.
Μετά την ηλικία της κορυφαίας οστικής πυκνότητας, το ισοζύγιο αποδόμησης και αναδόμησης του οστού αλλάζει, δυστυχώς προς το χειρότερο. Με λίγα λόγια το οστό που χάνεται δεν αναπληρώνεται επαρκώς, ούτε σε ποσότητα αλλά ούτε και σε ποιότητα.
Στη μέση ηλικία, άντρες και γυναίκες αρχίζουν να χάνουν οστική μάζα με ταχύτερους ρυθμούς. Για τις περισσότερες γυναίκες, η απώλεια οστικής μάζας είναι ραγδαία μετά την εμμηνόπαυση, όταν τα επίπεδα των οιστρογόνων πέφτουν απότομα.
Η οστεοπόρωση εκδηλώνεται όταν υπάρχει μεγάλη απώλεια οστικής μάζας ή όταν δεν δημιουργείται η απαραίτητη ποσότητα οστού για αναπλήρωση. Ακόμα μπορούν να συμβαίνουν και τα δύο!
Όσο περισσότερη ποσότητα οστικής μάζας έχετε «καταθέσει» μέχρι την περίοδο της «κορυφαίας οστικής πυκνότητας – μάζας», τόσο απομακρύνεστε από την πιθανότητα να προσβληθείτε από οστεοπόρωση ή να υποστείτε κάταγμα σε μεγαλύτερη ηλικία.
Αλλά ποτέ δεν είναι αργά να κάνετε βήματα για την προστασία των οστών σας!
Τα παρακάτω πέντε βήματα, όταν συνδυαστούν, μπορούν να βελτιώσουν την υγεία των οστών και να βοηθήσουν σημαντικά στην αποτροπή της οστεοπόρωσης :
- Βάλτε στην καθημερινή διατροφή σας ασβέστιο και συμπλήρωμα βιταμίνης D
- Ασκηθείτε καθημερινά και τονώστε τους μύς σας
- Μην καπνίζετε και περιορίστε πολύ τα οινοπνευματώδη.
- Συζητήστε με τον ιατρό σας την πιθανότητα για να εκδηλώσετε οστεοπόρωση και ρωτήστε πότε πρέπει να κάνετε μέτρηση οστικής πυκνότητας
- Κάντε τη μέτρηση της οστικής πυκνότητας τη σωστή χρονική στιγμή
Φυσικά, δεν μπορείτε να νιώσετε ότι τα οστά σας αδυνατίζουν. Μπορεί να έχετε ήδη οστεοπόρωση ή και να βρίσκεστε σε κίνδυνο για να εκδηλώσετε τη «νόσο». Δυστυχώς, πολύ συχνά, το κάταγμα είναι η πρώτη ένδειξη οστεοπόρωσης.
Τα σπονδυλικά κατάγματα μπορεί αρχικά να εμφανιστούν ως εμμένον άλγος ψηλά στην πλάτη ή στην οσφυϊκή χώρα, ως απώλεια ύψους ή ως παραμόρφωση του σώματος με προς τα εμπρός κλίση του θώρακα (κύφωση) ή προς το ένα πλάγιο.
Οι γυναίκες μπορεί να χάσουν έως και το 20% της οστικής πυκνότητας τα πρώτα 5 με 7 έτη που ακολουθούν την εμμηνόπαυση, γεγονός που τις καθιστά πολύ πιο ευάλωτες στην εκδήλωση της οστεοπόρωσης.
Διάγνωση
Η ιατρική εκτίμηση για τη διάγνωση της οστεοπόρωσης και την πιθανότητα για κάταγμα μπορεί να περιλαμβάνει :
– Λήψη του ιατρικού σας ιστορικού
– Κλινική Εξέταση
– Εργαστηριακές εξετάσεις (όπως αίματος και ούρων)
– To δείκτη-εργαλείο FRAX
– Διενέργεια Μέτρησης Οστικής Πυκνότητας.
Αυτή η ειδική εξέταση που καλείται «Μέτρηση Οστικής Πυκνότητας» μπορεί να μετρήσει την οστική πυκνότητα σε διάφορες θέσεις του σώματος. Οι ειδικοί προτείνουν και συνιστούν ως καλύτερη μέθοδο την DXA ( αγγλική ορολογία: dual energy x-ray absorsiometry) σε κεντρομελικές θέσεις.
Αυτή η ειδική εξέταση μπορεί :
- Να δείξει αν ο ασθενής έχει χαμηλή οστική μάζα πριν υποστεί κάταγμα,
- Να υπολογίσει αν ο ασθενής «χάνει» οστική μάζα ή αν μένει σταθερή, με επανάληψη της εξέτασης ανά χρονικά διαστήματα ενός έτους ή περισσότερο,
- Να κάνει πρόγνωση για τις πιθανότητες μελλοντικού κατάγματος,
- Να βοηθήσει στην απόφαση του ιατρού για φαρμακευτική αγωγή-αν χρειάζεται.
Η ανάδειξη χαμηλής οστικής πυκνότητας σε ένα άτομο που δεν εμφανίζει συμπτώματα οστεοπόρωσης είναι της ίδιας σπουδαιότητας για την πρόληψη του κατάγματος, όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση και τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης για την περίπτωση του εμφράγματος του μυοκαρδίου ή του αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου!!!
Παρακάτω αναφέρονται οι κατευθυντήριες οδηγίες όσον αφορά μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες και άνδρες άνω των 50 ετών. (Υπόψιν ότι οι μετρήσεις είναι σαν τις μετρήσεις ενός θερμομέτρου, π.χ. το -0.5 είναι υψηλότερο και το -2.5 χαμηλότερο).
~ Φυσιολογική οστική πυκνότητα :
Οι περισσότεροι άνθρωποι με φυσιολογική οστική πυκνότητα (αυτοί με T-score -1 και υψηλότερο στην διενεργηθείσα εξέταση), δεν χρειάζεται να λάβουν φαρμακευτική αγωγή για οστεοπόρωση.
~ Χαμηλή οστική πυκνότητα (οστεοπενία) :
Όσοι έχουν T-score από -1 έως -2,5 ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Αυτοί οι ασθενείς θα πρέπει να λάβουν φαρμακευτική αγωγή, αν υπάρχουν αντικειμενικοί προδιαθεσικοί παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο για οστεοπόρωση και κάταγμα.
Το εργαλείο-αλγόριθμος FRAX μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να γίνει ο υπολογισμός της πιθανότητας που έχει ο ασθενής να υποστεί κάταγμα ισχίου ή άλλου μεγάλου οστού στα επόμενα 10 έτη. Αυτή η πιθανότητα μπορεί να βοηθήσει στην απόφαση για λήψη ή όχι φαρμακευτικής αγωγής.
~ Οστεοπόρωση :
Όλοι οι ασθενείς με T-score -2,5 και μικρότερο θεωρούνται οστεοπορωτικοί. Αυτοί θα πρέπει να λάβουν κάποιου είδους φαρμακευτική αγωγή.
~ Αντικειμενικά κατάγματα :
Όσοι ασθενείς έχουν υποστεί κάταγμα ισχίου ή σπονδυλικής στήλης θα πρέπει να λάβουν φαρμακευτική αγωγή.
Θεραπεία
Μετά την ολοκλήρωση του ελέγχου ο ιατρός σας θα είναι σε θέση να σας δώσει τις απαραίτητες συμβουλές για να προστατέψετε την υγεία του σκελετού σας. Ακόμα και αν έχετε οστεοπόρωση με κατάγματα ή όχι, μπορείτε να κάνετε ενέργειες ώστε να μειώσετε την απώλεια της οστικής μάζας και να αποφύγετε νέα κατάγματα στο μέλλον.
Οι περισσότεροι άνθρωποι με οστεοπόρωση πρέπει να λάβουν φαρμακευτική αγωγή για να προστατευτούν από κατάγματα. Αν ήδη έχετε υποστεί κάταγμα ο ιατρός σας πιθανώς να σας κατευθύνει και σε Φυσίατρο ή Φυσικοθεραπευτή ώστε να βελτιώσετε τη σωματική σας δύναμη, την ισορροπία και στάση του σώματος σας, πάντοτε βέβαια μέσα από ασκήσεις που είναι κατάλληλες για ασθενείς με οστεοπόρωση. Κάτι τέτοιο είναι συχνά απαραίτητο για την αποφυγή πτώσεων και καταγμάτων.
Μύθοι και πραγματικότητα
Μύθος 1ος:
Οι άνθρωποι μπορούν να νιώσουν τα οστά τους να «αδυνατίζουν».
ΕΙΝΑΙ ΜΥΘΟΣ. Η οστεοπόρωση χαρακτηρίζεται συχνά ως «σιωπηλή νόσος». Συχνά, το κάταγμα είναι η πρώτη ένδειξη ότι έχουμε προσβληθεί από οστεοπόρωση. Μερικοί άνθρωποι μαθαίνουν ότι έχουν χαμηλή οστική πυκνότητα όταν έχουν χάσει ύψος λόγω καταγμάτων (καθίζησης) ενός ή και περισσοτέρων σπονδύλων. Αυτά τα κατάγματα μπορούν να συμβούν χωρίς αξιοσημείωτο άλγος και ξεφεύγουν της προσοχής μας, συνήθως ως μυϊκά άλγη.
Μύθος 2ος:
Μια μέτρηση οστικής πυκνότητας είναι επώδυνη και επιβαρύνει τον οργανισμό με μεγάλες δόσεις ακτινοβολίας.
ΕΙΝΑΙ ΜΥΘΟΣ. Οι ειδικοί συνιστούν την μέτρηση της οστικής πυκνότητας με τη μέθοδο DXA ( αγγλική ορολογία: dual energy x-ray absorsiometry) σε κεντρομελικές θέσεις. Είναι μια εξέταση απλή, ανώδυνη και σύντομη (5-10 λεπτά περίπου). Η συνολική ποσότητα ακτινοβολίας που δέχεστε είναι το μισό περίπου από αυτό που δέχεστε σε μία απλή ακτινογραφία πνευμόνων.
Μύθος 3ος:
Τα παιδιά και οι έφηβοι δεν χρειάζεται να ανησυχούν για την υγεία των οστών τους.
ΕΙΝΑΙ ΜΥΘΟΣ. Από τις μικρότερες ηλικίες πρέπει να προσέχουμε την υγεία του σκελετού μας για να αποφύγουμε την οστεοπόρωση. Αυτό θα γίνει αφενός με σωστή διατροφή και αρκετές ποσότητες ασβεστίου και συμπληρώματος βιταμίνης D στο καθημερινό μας διαιτολόγιο και αφετέρου με συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες.
Μύθος 4ος:
Αν πίνουμε πολύ γάλα και εξασκούμαστε καθημερινά δεν θα εκδηλώσουμε οστεοπόρωση ποτέ.
ΕΙΝΑΙ ΜΥΘΟΣ. Ακόμα και αν κάνουμε καθημερινή συνήθεια τα ανωτέρω, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που μπορεί να αυξήσουν τις πιθανότητες μας για οστεοπόρωση. Μερικοί είναι:
- Κληρονομικότητα
- Μικρός και αδύνατος (ισχνός) σωματότυπος
- Κάπνισμα
- Υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος
- Μερικά φαρμακευτικά σκευάσματα
- Ορισμένα νοσήματα
Πρέπει να συμβουλεύεστε τον προσωπικό σας ιατρό για τους παράγοντες αυτούς.
Μύθος 5ος:
Η οστεοπόρωση δεν είναι επικίνδυνη νόσος.
ΕΙΝΑΙ ΜΥΘΟΣ. Τα οστεοπορωτικά κατάγματα μπορεί να αποδειχθούν πολύ σοβαρά και επώδυνα. Μπορούν να επηρεάσουν την σωματική, ψυχική και συναισθηματική κατάσταση του οργανισμού σας. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορούν να οδηγήσουν σε αναπηρία ή και θάνατο. Είναι σημαντικό να κάνετε βήματα προστασίας σε όλη τη διάρκεια της ζωής σας για να προστατεύετε την υγεία των οστών σας.
Μύθος 6ος:
Η κατανάλωση συμπληρωμάτων ασβεστίου μπορεί να αποτρέψει την οστεοπόρωση.
ΕΙΝΑΙ ΜΥΘΟΣ. Λαμβάνοντας μεγαλύτερες ποσότητες ασβεστίου από ότι χρειάζεστε δεν πετυχαίνετε κανένα επιπλέον πλεονέκτημα για πρόληψη της νόσου. Καλύτερο θα ήταν να υπολογίσετε πόσο ασβέστιο λαμβάνετε από τις τροφές και αν δεν είναι επαρκές, τότε μόνο να συμπληρώσετε με φαρμακευτικά σκευάσματα. Η λήψη ασβεστίου είναι απαραίτητη σε 1000 mg από όλες τις τροφές σε καθημερινή βάση για τους ενήλικες έως 50 ετών και 1200 mg για τις μεγαλύτερες ηλικίες. Αντιθέτως, η υπερβολική λήψη συμπληρωμάτων ασβεστίου μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα, όπως νεφρολιθίαση και δυσκοιλιότητα.
Μύθος 7ος:
Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν χρειάζεται να λάβουν συμπληρώματα βιταμίνης D.
ΕΙΝΑΙ ΜΥΘΟΣ. Η βιταμίνη D βοηθά τον οργανισμό να χρησιμοποιεί σωστά το ασβέστιο στα οστά.
Αν δεν προσλαμβάνετε ικανές ποσότητες βιταμίνης D, ή αν ο οργανισμός σας δεν την απορροφά επαρκώς, αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης οστεοπόρωσης. Το δέρμα σας φτιάχνει βιταμίνη D όταν έρχεται σε επαφή με την ηλιακή ακτινοβολία. Επίσης είναι διαθέσιμη σε αρκετή ποσότητα σε διάφορες τροφές. Πολλοί άνθρωποι τελικά χρειάζονται συμπληρώματα βιταμίνης D. Ενήλικες κάτω των 50 ετών χρειάζονται 400 με 800 IU (International Units) βιταμίνης D καθημερινά. Άτομα μεγαλύτερης ηλικίας απαιτούν 800 με 1000 IU καθημερινά. Ο ιατρός σας μπορεί να σας ζητήσει να κάνετε εξέταση αίματος για να προσδιορίσει την επάρκειά της. Αυτό το είναι το τεστ της 25-ύδροξυ-Βιταμίνης D.
Δρ. Ανδρέας Ν. Τάνος
Ορθοπαιδικός Χειρουργός
Τραυματολόγος
M.D., B.Sc. M.L.T. (P.H.) A.U.B.
22 448 333
97 77 00 33
ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΤΙΚΟ ΟΣΤΟ
