Στην ταινία “Das Experiment” (Το πείραμα) όπου 20 άνθρωποι καλούνται να παραστήσουν τους φυλακισμένους και τους δεσμοφύλακες σε μια πειραματική φυλακή παραπέμπει το μαζικό ψυχολογικό πείραμα που διεξήγαγε το Facebook με συμμετοχή σχεδόν 700.000 χρηστών.
Η διαφορά είναι ότι το Facebook χρησιμοποίησε τους ανθρώπους ως πειραματόζωα εν αγνοία τους.
Ειδικότερα, το Facebook άλλαξε την τροφοδοσία ειδήσεων των χρηστών για να επισημαίνει είτε θετικά είτε αρνητικά μηνύματα από τους φίλους τους, τα οποία είχαν αναρτηθεί στο news feed τους.
Στη συνέχεια παρακολούθησε τις αντιδράσεις των χρηστών, για να διαπιστώσει αν η στάση των φίλων τους είχε κάποια επίδραση στους ίδιους.
«Τα αποτελέσματα δείχνουν συναισθηματική
μετάδοση» ανέφεραν οι ερευνητές σε μια έκθεση που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό έντυπο PNAS (Proceedings of the National Academy of Scientists) στις ΗΠΑ.
«Όταν μειώθηκαν οι θετικές αναρτήσεις, οι χρήστες ανέβαζαν λιγότερα θετικά σχόλια και περισσότερα αρνητικά, και το αντίστροφο. Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν ότι τα συναισθήματα που εκφράζονται από άλλους στο Facebook επηρεάζουν τα δικά μας, και αποτελούν πειραματικά αποδεικτικά στοιχεία για μαζικής κλίμακας μεταδόσεις μέσω των κοινωνικών δικτύων» σημείωσαν ακόμη.
Το Facebook μπόρεσε να διεξάγει το πείραμα επειδή όλοι οι χρήστες πρέπει να επιλέξουν ένα κουτάκι όταν ανοίγουν το λογαριασμό τους, συμφωνώντας στους όρους χρήσης του μέσου κοινωνικής δικτύωσης. Ανάμεσα σε αυτούς περιλαμβάνονται «η ανάλυση δεδομένων, ο έλεγχος, η έρευνα και η βελτίωση των υπηρεσιών», αναφέρει σε δημοσίευμά της η βρετανική εφημερίδα The Telegraph.
Οι συγγραφείς της έκθεσης επισημαίνουν ότι δεν παρενέβησαν τους όρους χρήσεις, ενώ χρησιμοποίησαν ένα μηχάνημα για να επιλέξουν τις θετικές και αρνητικές αναρτήσεις, τονίζοντας ότι οι ίδιοι δεν είχαν πρόσβαση στα προσωπικά στοιχεία των χρηστών.
Σύμφωνα με το ίδιο δημοσίευμα, η έρευνα διήρκεσε μία εβδομάδα τον Ιανουάριο του 2012 και διεξήχθη για επιστημονικούς σκοπούς.
Ωστόσο, το γεγονός ότι τα social media μπορούν να έχουν τέτοια ισχυρή επίδραση στην ψυχική κατάσταση των ανθρώπων, σίγουρα θα τραβήξει το ενδιαφέρον των διαφημιστών. Άλλωστε –καταλήγει το δημοσίευμα- ο επικεφαλής ερευνητής, Adam Kramer, το Μάρτιο του 2012 είχε δηλώσει σε μια συνέντευξή του ότι ο λόγος για τον οποίο δέχτηκε να ενταχθεί στην ομάδα του Facebook ήταν γιατί «τα δεδομένα του αποτελούν τη μεγαλύτερη μελέτη πεδίου στην ιστορία του κόσμου».
—Δίνουν εξηγήσεις
Μετά τον τεράστιο αντίκτυπο και τις αντιδράσεις που προκάλεσε χθες η είδηση πώς το Facebook διεξήγαγε κάποιου είδους ψυχολογικού πειράματος, ο επιστήμονας που συνέταξε το τεστ αλλά και εκπρόσωποι της εταιρείας σχεδόν υποχρεώθηκαν να δώσουν εξηγήσεις που θα ελαχιστοποιούσαν το θόρυβο.
Στον απόηχο της έντονης κριτικής από δικηγόρους, ψηφιακούς ακτιβιστές, πολιτικούς, φορείς αλλά χρήστες και χρησιμοποιώντας όπως ήταν φυσικό το Facebook ο επιστημονικός αναλυτής της πλατφόρμας Adam D. I. Kramer ανέφερε χαρακτηριστικά: “Πολλοί άνθρωποι ρωτάνε για την διεξαγωγή της μελέτης που πρόσφατα δημοσιεύθηκε και θα ήθελα να δώσω μια σύντομη δημόσια εξήγηση. Ο λόγος που κάναμε αυτή την έρευνα είναι γιατί νοιαζόμαστε για το συναισθηματικό αντίκτυπο του Facebook και τους ανθρώπους που χρησιμοποιούν το προϊόν μας.
Θεωρήσαμε ότι ήταν σημαντικό να διερευνηθεί η κοινή ανησυχία ότι βλέποντας τους φίλους μας να κοινοποιούν θετικό περιεχόμενο οδηγεί τους υπόλοιπους στο να αισθάνονται αρνητικά ή παραγκωνισμένοι.
Την ίδια στιγμή, υπήρχε ανησυχία ότι η έκθεση σε στο αρνητικό περιεχόμενο μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους να αποφεύγουν να επισκέπτονται το Facebook. Εμείς δεν είχαμε αποσαφηνίσει τα κίνητρα μας επισήμως.” Όσον αφορά τη μεθοδολογία ο Adam D. I. Kramer αναφέρει πως η έρευνά διεξήχθη παρεμβάλλοντας στο ελάχιστο στα newsfeed των χρηστών και για πολύ λίγο χρόνο, δίνοντας ως περίοδο διεξαγωγής του “πειράματος” μια μόλις εβδομάδα το 2012.
“Ο στόχος όλων των ερευνών μας στο Facebook είναι να παρέχουμε καλύτερες υπηρεσίες. Έχοντας ο ίδιος οργανώσει και σχεδιάσει αυτό το πείραμα, μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι ο στόχος μας δεν ήταν να σας αναστατώσουμε. Μπορώ να καταλάβω γιατί μερικοί άνθρωποι ανησύχησαν και οι συνεργάτες μου και εγώ λυπούμαστε για τον τρόπο που η γραπτή έκθεση περιέγραψε την έρευνα.
Εκ των υστέρων, τα ερευνητικά οφέλη δεν δικαιολογηθούν όλη αυτή την ανησυχία. Το εν λόγω πείραμα διεξήχθη στις αρχές του 2012, και από τότε έχουμε διανύσει πολύ δρόμο. Οι πρακτικές αυτές θα αναθεωρηθούν λαμβάνοντας υπόψιν και τις αντιδράσεις από την πρόσφατη μελέτη.