Οδοιπορικό στον Αμίαντο
Tου Παύλου Νεοφύτου
Ο Αμίαντος είναι ένα χωριό με ξεχωριστή άγρια ομορφιά. Είναι αναμφισβήτητα ένα από τα πιο γνωστά χωριά της Κύπρου, λόγω κυρίως του μεταλλείου του και της γειτνίασης του με την οροσειρά του Τροόδους. Αναμφισβήτητα αξίζει τον κόπο να τον επισκεφθεί κάθε επισκέπτης που αναζητά μια απόδραση κοντά στην κυπριακή φύση και την ιστορία. Οι φιλόξενοι κάτοικοί του σας περιμένουν.
Φυσικό περιβάλλον
Η Φύση χάρισε στον Αμίαντο τα ομορφότερα χρώματα και μυρωδιές της, δημιουργώντας ένα τοπίο σαν ζωγραφιά. Μυρωδιές του κόνιζου, της φασκομηλιάς, του δενδρολίβανου, της λεβάντας καθώς μπλέκονται ταξιδεύουν τον επισκέπτη στα πιο μαγικά δρομάκια της φαντασίας.
Ακαλλιέργητες και καλλιεργήσιμες εκτάσεις καθώς σμίγουν, χαρίζουν στον Αμίαντο μια ξεχωριστή ομορφιά. Από τη μια, μπορεί να θαυμάσει κανείς λεύκες, πεύκα και άγρια βλάστηση, ενώ από την άλλη, καλλιεργήσιμες εκτάσεις γης με οπωροφόρα κυρίως δέντρα και λίγα αμπέλια. Πιο συγκεκριμένα, στον Αμίαντο συναντά κανείς μηλιές, αχλαδιές, ροδακινιές, συκιές, λαχανικά αλλά και λίγες αμυγδαλιές. Στο παρελθόν και συγκεκριμένα μέχρι το 1980, θα μπορούσε κανείς να συναντήσει και μεγαλύτερες εκτάσεις με αμπέλια.
Ο κ. Κρίτων Κυριακίδης, Κοινοτάρχης του ΑμιάντουΕξαιρετική ομορφιά προσδίδουν στο χωριό η περιοχή την οποία διασχίζει το ρυάκι προς τα «Λούματα τους Ατούς», ο ποταμός και οι παραπόταμοι του Κούρη, τα Κοινοτικά Πάρκα: «Ποντίκας» και του Αμιάντου, η Παιδική Χαρά με το τουριστικό περίπτερο, ο βοτανικός κήπος στο Μεταλλείο, αλλά και το Μονοπάτι της Φύσης. Το Μονοπάτι ξεκινά από τα αναπαυτήρια της Σ.Ε.Κ. και καταλήγει στο Κοινοτικό Πάρκο, στην περιοχή «Λούματα τους Αετούς». Το μονοπάτι έχει μήκος 2χλιμ και βρίσκεται σε υψόμετρο 1150 μέτρων. Περιδιαβαίνοντας κανείς το Μονοπάτι, συναντά πλούσια χλωρίδα και πανίδα του τόπου μας. Χαχομηλιές, ξυσταριές, λατζιές, αντρουκλιές, στερατζιές και πεύκα «συνθέτουν» την οργιώδη βλάστηση του Μονοπατιού. Επιπρόσθετα, ακολουθώντας κανείς το Μονοπάτι περνά από τη Βρύση του Σάββα Σάββα, μέρος του δάσους της Πιτσιλιάς, κρησφύγετο της Ε.Ο.Κ.Α., ενώ ταυτόχρονα περπατά κατά μήκος του ποταμού.
Προβλήματα
«Ο επισκέπτης όταν έρθει στον Αμύαντο μπορεί να προμηθευτεί απ΄ όλα τα είδη φρούτων», δηλώνει στην «ΠΑ» ο Πρόεδρος της κοινότητας, Κρίτων Κυριακίδης. «Το θέμα όμως είναι ότι οι φρουτοπαραγωγοί μας αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα με τα εισαγόμενα προϊόντα. Ένα θέμα για το οποίο δεν λαμβάνουμε καμιά βοήθεια», προσθέτει. «Γι’ αυτό το λόγο έχουμε παράπονο, γιατί δεν γίνεται καμιά προσπάθεια ανάδειξης των κυπριακών προϊόντων, με αποτέλεσμα πάρα πολλοί να εγκαταλείπουν τις κοινότητες. Πρέπει λοιπόν να στηρίξουμε τον Κύπριο φρουτοπαραγωγό». Επίσης, όπως τονίζει ο κ. Κυριακίδης, άλλα προβλήματα που μαστίζουν όχι μόνο την κοινότητα, αλλά και όλη τη γύρω περιοχή, είναι η απουσία ενός Γενικού Νοσοκομείου Τροόδους, η ανάγκη βελτίωσης του οδικού δικτύου από Λευκωσία και Λεμεσό και το θέμα της οικονομικής βοήθειας των μόνιμων κατοίκων ορεινών περιοχών που σταμάτησε να τους παρέχεται από το 2011.
Ιστορία
Ανασκοπώντας κανείς την ιστορία του Αμίαντου, ως σημαντικό γεγονός, ξεχωρίζει βέβαια η λειτουργία του μεταλλείου το 1904 στον Πάνω Αμίαντο. Από το 1988, το μεταλλείο έχει εγκαταλειφθεί. Την ύπαρξη του στις μέρες μας μαρτυρούν οι γκρι χρωματισμοί που κυριαρχούν στο τοπίο, τα εγκαταλελειμμένα μηχανήματα και οι οικοδομές που παλαιότερα φιλοξενούσαν τους εργάτες. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι από το 1988 μέχρι σήμερα όλες οι κυβερνησεις έχουν μεριμνήσει για την αναδάσωση και την περιβαλλοντική αποκατάσταση της περιοχής του μεταλλείου, που αυτή τη στιγμή, σύμφωνα με τον κ. Κυριακιδη, βρίσκονται σε πολύ ικανοποιητικό στάδιο. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, μέρος του μεταλλείου μετατράπηκε σε βοτανικό κήπο που ονομάστηκε Α.Γ. Λεβέντης. Ο κήπος δημιουργήθηκε σε συνεργασία του Α.Γ. Λεβέντη με το Τμήμα Δασών του Υπουργείου Γεωργίας και Φυσικών Πόρων, και ειδικότερα χάρη στη γενναιόδωρη εισφορά του ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη και στην υλοποίηση του έργου από το Τμήμα Δασών.
Τελεφερίκ για τουριστική ανάπτυξη
Το ενδεχόμενο λειτουργίας τελεφερίκ που θα έχει αφετηρία την κοινότητα Αμιάντου, ενδιάμεσο σταθμό το μεταλλείο και θα καταλήγει στο Τρόοδος μελετά, μεταξύ άλλων, ιδιωτικός οίκος μελετητών, που ανέλαβε μετά από δημόσιο διαγωνισμό, την εκπόνηση ενός γενικού σχεδίου αξιοποίησης (master plan) για αποκατάσταση και ανάπλαση του χώρου του παλαιού μεταλλείου. Σύμφωνα με τον Πρόεδρο της Κοινότητας, ένα τέτοιο έργο θα βοηθήσει σημαντικά την τουριστική ανάπτυξη όλης της περιοχής και θα συμβάλει ώστε να ανοίξουν νέες θέσεις εργασίας και να μείνουν νέοι στα χωριά. Επίσης για το συγκεκριμένο όραμα το Κοινοτικό Συμβούλιο Αμιάντου προώθησε μελέτη για την τουριστική αξιοιποίηση των κατοικιών του μεταλλείου και τη δημιουργία μουσείου και εκθεσικού χώρου.
Εκκλησίες
Εκκλησία Αποστόλου Ανδρέα
Η εκκλησία του Αποστόλου Ανδρέα είναι η κύρια εκκλησία του Αμιάντου. Βρίσκεται στην είσοδο της κοινότητας, στο δρόμο που ενώνει τον Αμίαντο με τον Καρβουνά. Οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 1974-1975, όταν καταστράφηκε η παλαιότερη εκκλησία που ήταν αφιερωμένη στον Απόστολο. Η νέα εκκλησία κτίστηκε στον ίδιο χώρο της παλαιάς εκκλησίας και σ’ αυτή σώζονται παλαιές εικόνες και ιερά κειμήλια. Να σημειωθεί ότι όλοι οι τοίχοι της εκκλησίας κτίστηκαν με πέτρα της περιοχής.
Ξωκλήσι της Παναγίας
Στα σύνορα της κοινότητας μας με το Πελένδρι, βρίσκεται το ξωκλήσι της Παναγίας, κτίσμα του 1990. Είναι ένας ξυλόστεγος ναός, που η αρχιτεκτονική του προσομοιάζει με άλλα ξωκλήσια της περιοχής. Σύμφωνα με την παράδοση, η Παναγία παρουσιάστηκε σε μια λιχούσα (λεχώνα) της κοινότητας Πελενδρίου και της υπέδειξε το σημείο όπου υπήρχε μια παλαιά εικόνα της Παναγίας. Σ’ αυτό το σημείο ανεγέρθηκε και το ξωκλήσι της Παναγίας από την Εκκλησιαστική Επιτροπή Πελενδρίου. Η παλαιά εικόνα της Παναγίας φυλάσσεται στην εκκλησία του Πελενδρίου, είναι ανυπολόγιστης αξίας και μεταφέρεται με πομπή, όταν το ξωκλήσι λειτουργείται την Κυριακή του Θωμά.
Ξωκλήσι Αγίας Παρασκευής
Το ξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής βρίσκεται στον κύριο δρόμο Αμιάντου- Καρβουνά, στην περιοχή Κάρδαμα. Σ’ αυτή την περιοχή βρίσκεται από τα τέλη του 18ου αιώνα, ένα παλιό εκκλησάκι Αγίας Παρασκευής. Αξίζει να αναφερθεί πως σύμφωνα με το Τμήμα Αρχαιοτήτων αλλά και αφηγήσεις παλαιών κατοίκων, στην ίδια περιοχή βρισκόταν ένας οικισμός του οποίου οι κάτοικοι ήταν κυρίως γεωργοί.
Μνημείο Ηρώων
Το Μνημείο Ηρώων της κοινότητας είναι αφιερωμένο στον ήρωα Ευαγόρα Παπαχριστοφόρου και ορθώνεται στην είσοδο της κοινότητας – με κατεύθυνση από τον Καρβουνά στο Σαϊττά. Πρόκειται για το «γεράκι της Πιτσιλιάς», όπως χαρακτιρίστηκε ο ήρωας. Το ορειχάλκινο άγαλμα του ήρωα πάνω σε μαρμάρινη βάση, πλαισιωμένο με ανθώνες, δεσπόζει σε περίοπτη θέση της κοινότητας προς παραδειγματισμό όλων μας. Αρχιτέκτονας του Μνημείου είναι οι Π. και Μ. Χαριλάου και γλύπτής του, ο Λεωνίδας Σπανός. To Μνημείο κατασκευάστηκε το 1987, ενώ εγκαινιάστηκε στις 25/6/1989 από τον πρώην υπουργό, Νίκο Κόσιη παρουσία του τότε προέδρου της Βουλής, Βάσου Λυσσαρίδη και του τότε Μητροπολίτη Λεμεσού, Χρύσανθου.
Ταξίδι στο χρόνο
Ο κος Σοφούλης Εκκέσιης εργάστηκε στο μεταλλείο του Αμιάντου από το 1947 μέχρι το 1988 που έκλεισε. Στα πρώτα χρόνια ήταν οδηγός και κατόπην επιστάτης. Θυμάται τις σκληρές συνθήκες εργασίας και της άθλιες συνθήκες διαβίωσης των εργατών που διέμεναν σε μπαράγκες, στην τότε αποκαλούμενη ”Νεάπολη”. Τότε μας λέει ότι δούλευαν ”γέννημα ήλιου βούττημα ήλιου”, χωρίς ωράρια εργασίας. Επίσης θυμάται ότι ο Αμίαντος κάποτε ήταν πολιτεία, με 12.000 κατοίκους, που προέρχονταν από όλα τα μέρη της Κύπρου. Η τότε πολιτεία είχε κινηματογράφο, καταστήματα και νοσοκομείο που ήταν σύγχρονο για τα δεδομένα της εποχής.
Ο κος Εκκέσιης, μεταξύ άλλων, θυμάται:
”…Από το ΄57 και μετά αρχίσαν οι απολύσεις των εργατών, άρχισε να μηχανοποιείται το μεταλλείο. Εφέραν σπαστήρες τσιαι κολάνια που εφκάλλαν το σκάρτον έξω…. Να σκεφτείτε ότι το ’57 είμασταν 104 επιστάτες και μετά από αυτήν την κατάστασην εμείναμεν 4…”
”…Οι συνθήκες αρχικά ήταν πολλά δύσκολες. Εγώ όταν επρωτοπήα το ’47 εδούλεψα οδηγός πρώτα πάνω στο τράκτο που έπαιρνεν τα βαγόνια και μετά εδούλεψα πάνω στα πρώτα τρασκαβέϊτορ. Μετά έγινα επιστάτης. Για να δείτε πόσο σκληρή ήταν η δουλειά, τα τρασκαβέϊτορ τούτα ούτε καμπίνα είχαν, ήταν εκτεθειμένα, τσιαι εδουλεύκαμεν τσιαι σχιόνιζεν πάνω μας τσιαι έβρεσιεν, τσιαι εδουλεύκαμεν με τούντες συνθήκες. Μετά όμως αρχίσαν να εκσυγχρονίζονται, εκάμαν καμπίνες πάνω στα μηχανήματα, καμπίνες με σόπες μέσα τσιαι εδούλευκεν ο οδηγός άνετα…”
”…Εφκαίναμεν το χειμώνα που σιόνιζεν τσιαι ξιούσαμεν τους δρόμους, τσιαι σιόνιζεν πάνω μας, στοίβαζεν το σιόνι πάνω μας τσιαι εμείς εδουλεύκαμεν να πάμεν να ξύσουμεν τους δρόμους. Τόσο σκληρές ήταν οι συνθήκες που εδουλεύκαμεν…”