ΥΠΑΙΘΡΟΣ

Από τα Σπήλια καταγόταν ο Κώστας Αναξαγόρα που σκοτώθηκε στα Κούρδαλι στις 20 Ιουνίου 1958 μαζί με τρεις άλλους αγωνιστές κατά τη διάρκεια εκπαίδευσής τους στη χρήση ναρκών.

Ο Πρόεδρος του Κοινοτικού Συμβουλίου Αντώνης Καρής

ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ

Λημέρια της ΕΟΚΑ

Βρίσκονται στην κορυφογραμμή των Κουρδάλων. Είναι σύστημα τριών κρησφυγέτων, μαγειρίου, αποθηκών και χώρων άσκησης. Σ΄αυτό φιλοξενούνταν 18 αντάρτες, ανάμεσά τους και ο Αυξεντίου. Από εδώ κατηύθυνε ο Διγενής τον αγώνα της ΕΟΚΑ μέχρι τις 11 Δεκεμβρίου 1955 οπότε έγινε η ξακουστή «Μάχη των Σπηλιών», με πρωταγωνιστή τον Αυξεντίου, η πιο πολύνεκρη για τους Άγγλους.  Ο Διγενής και οι άνδρες του διέφυγαν χωρίς απώλειες.

Τα Λημέρια κατασκευάστηκαν το Καλοκαίρι του 1955 από κατοίκους των Σπηλιών-Κουρδάλων και της Κυπερούντας υπό την καθοδήγηση του Τομεάρχη της περιοχής Ρένου Κυριακίδη. Τα Λημέρια φιλοξένησαν τον αρχηγό της ΕΟΚΑ στρατηγό Γεώργιο Γρίβα Διγενή και άλλους 18 αντάρτες από τις 23/11/1955 μέχρι τις 11/12/1955. Από τα Λημέρια ο Διγενής κατηύθυνε τον αγώνα της ΕΟΚΑ, οργάνωνε ενέδρες και άλλες αποστολές. Εκεί οι άπειροι αντάρτες εκπαιδεύονταν για να αντεπεξέλθουν στην αποστολή τους. Την τροφοδοσία των Λημεριών, την αλληλογραφία και τη διακίνηση των αγωνιστών αναλάμβαναν κάτοικοι των Σπηλιών-Κορδάλων και της Κυπερούντας.

Σήμερα τα κρησφύγετα έχουν επισκευαστεί από το Τμήμα Δασών, το οποίο δημιούργησε δίκτυο μονοπατιών στην περιοχή, με επεξηγηματικές πινακίδες, δείκτες και παγκάκια. Έτσι η επίσκεψη των Λημεριών γίνεται πιο εύκολα. Εξάλλου δασικός δρόμος οδηγεί μέχρι την κορυφογραμμή πάνω από το αρχηγείο του Διγενή. Η επίσκεψη των Λημεριών απαιτεί δυο περίπου ώρες.

Μνημείο ηρώων

Το μνημείο αυτό κοσμεί την κεντρική πλατεία του χωριού. Είναι σύμπλεγμα ανδριάντων για τους τέσσερις ήρωες της ΕΟΚΑ που σκοτώθηκαν στα Κούρδαλι: Ανδρέας Πατσαλίδης, Κώστας Αναξαγόρα, Παναγιώτης Γεωργιάδης και Αλέκος Κωνσταντίνου. Σε μια γωνιά μια πλάκα αναγράφει τα ονόματα άλλων ηρώων της κοινότητας Σπηλιών-Κουρδάλων που έχασαν τη ζωή τους υπερασπιζόμενοι την πατρίδα το 1914, το 1964 και το 1974. Ο περιβάλλον χώρος έχει τοπιοτεχνηθεί πολύ όμορφα.

Μουσείο του Σκαρπάρη

Βρίσκεται στο κέντρο του χωριού Σπήλια. Δημιουργήθηκε το 2007 από τον Ανδρέα Χρυσάνθου στη μνήμη του πατέρα του Χρίστου, του ξακουστού σκαρπάρη, κυνηγού και χορευτή. Το μουσείο είναι μοναδικό στο είδος του Παγκύπρια. Εδώ συναντάς όλα τα σύνεργα του σκαρπάρη  και τα βιβλία του Χρίστου με τιμές παπουτσιών και ονόματα πελατών από το 1933. Στον ίδιο χώρο βρίσκεται και η μοναδική διατηρητέα οικία της κοινότητας.

Το μουσείο του Σκαρπάρη είναι μοναδικό στο είδος του Παγκύπρια. Δημιουργήθηκε από τον Ανδρέα Χρυσάνθου(ΦΩΤΟ) στη μνήμη του πατέρα του Χρίστου, του ξακουστού σκαρπάρη, κυνηγού και χορευτή.

Μουσείο Λαϊκής Τέχνης

Βρίσκεται στην είσοδο των Σπηλιών. Δημιουργήθηκε από το Σύλλογο Πρόοδος το2005 με πρωτεργάτη το Γραμματέα του Κτωρή Μιχαήλ.Σ’αυτό φιλοξενείται πλήθος ειδών καθημερινής χρήσης ή απασχόλησης, όπως όμορφο κρεβάτι, ένα καλοστρωμένο τραπέζι, η δουκάνη, σύνεργα παρασκευής χαλλουμιού, τα σύνεργα του κουρέα κ.ά.

Ο Παλαιός ναός του Αγίου Αντωνίου

Κτίστηκε το 1858 από τον ιερέα Ιωάννη και το μουχτάρη Νεόφυτο. Είναι πετρόκτιστος ναός με ξύλινη στέγη την οποία υποβαστάζουν πέτρινα τόξα. Οι φορητές του εικόνες είναι της τέχνης Κορνάρο. Δυο εικόνες και τα βημόθυρα είναι του 16ου αιώνα και ανήκαν σε παλαιότερο ναό.

Ο Ελιόμυλος της Παφίταινας

Κτίστηκε το 1894 από την Κατερίνα Κουτσολοϊζή (Παφίταινα) και δούλευε μέχρι το 1954. Αγοράστηκε και αναπαλαιώθηκε από το Σύνδεσμο Αποδήμων και το Τμήμα Αρχαιοτήτων μετά από ενέργειες του τότε προέδρου του Συνδέσμου Ανδρέα Χρυσάνθου. Διαθέτει όλο τον εξοπλισμό του και είναι έναςαπό τους καλύτερα διατηρημένους ελιόμυλους της Κύπρου.

Ο Καινούριος ναός του Αγίου Αντωνίου

Βρίσκεται δίπλα στον παλιό ναό του Αγίου Αντωνίου και είναι πολύ μεγαλύτερος. Λειτούργησε το 1970. Είναι πετρόκτιστος ναός με τρούλο και αψίδες με κόκκινο τούβλο της περιοχής.

Η Κρύα Βρύση

Είναι ένα κτίσμα του 1908 στην κοίτη ενός ρυακιού στο έμπα του χωριού. Πρόκειται για ένα πέτρινο ντεπόζιτο στο οποίο καταλήγει το νερό μιας φυσικής πηγής. Από αυτό ξεπροβάλλουν δυο βρύσες από τις οποίες κρυστάλλινο κρύο νερό τρέχει σε τρεις γούρνες.

Ο Τάφος της πανούκλας

Βρίσκεται στο ανατολικό άκρο των Σπηλιών σε μαγευτική τοποθεσία. Πρόκειται για δυο θεόρατους βράχους ανάμεσα στους οποίους, σύμφωνα με την παράδοση, η Παναγία των Κουρδάλων, ύστερα από ολονύχτια παράκληση στην εκκλησία της,συνέτριψε την Πανούκλα, που θέριζε τους κατοίκους των Σπηλιών. Την παράδοση αυτή κατέγραψε και δημοσίευσε το 1987 ο Ανδρέας Χρυσάνθου.

Το σπίτι της Αντιγόνης – διατηρητέα οικία

Είναι η μοναδική διατηρητέα οικία των Σπηλιών-Κουρδάλων. Πρόκειται για οικία που κτίστηκε το 1870 από το Νικόλα Καπουρναή και τελικά κατάληξε στο Χρίστο Χρυσάνθου, που το μεταβίβασε στο γιο του Ανδρέα. Ο Ανδρέας φρόντισε να κηρυχθεί διατηρητέα, την αναπαλαίωσε με πολύ μεράκι και της έδωσε το όνομα της μάνας του Αντιγόνης. Το σπίτι της Αντιγόνης είναι ένα τυπικό σπιτάκι των αρχών του εικοστού αιώνα με πλούσια παραδοσιακή επίπλωση και διακόσμηση.

Μονοπάτια της φύσης

Από το σταυροδρόμι «Μούττη της Χώρας» πάνω από τα Σπήλια ξεκινούν τρία μονοπάτια της φύσης. Το ένα από αυτά οδηγεί στη μαγευτική τοποθεσία «Μαύρα Δάση». Το δεύτερο οδηγεί στο σταυροδρόμι «Στραοδουθκιά» από όπου ξεκινούν άλλα τρία μονοπάτια της φύσης. Το τρίτο οδηγεί στο σταυροδρόμι «Δόξα σοι ο Θεός» από όπου ξεκινούν άλλα δύο μονοπάτια. Το ένα από αυτά οδηγεί στη Μαδαρή και είναι από τα πιο εντυπωσιακά της Κύπρου. Μερικά από τα πιο πάνω μονοπάτια είναι τμήματα του Ευρωπαϊκού μονοπατιού που διασχίζει την Κύπρο.

Παραδοσιακό Οινοποιείο Σπηλιών

Βρίσκεται στην ανατολική άκρη του χωριού. Κτίστηκε με παραδοσιακό τρόπο από τον ιδιοκτήτη του Ανδρέα Χρυσάνθου. Ο εξοπλισμός του είναι επίσης παραδοσιακός. Τα πιθάρια του φτάνουν από τους παππούδες του ιδιοκτήτη. Το ίδιο και οι νταμιτζάνες του. Ένα παραδοσιακό καζάνι, μια παλιά μηχανή σύνθλιψης των σταφυλιών και άλλα μικροαντικείμενα συμπληρώνουν τον εξοπλισμό. Ο Ανδρέας με τη σύζυγό του Φλώρα διατηρούν παραδοσιακούς αμπελώνες με μαύρο σταφύλι, ξινιστέρι, παμπακά, σπουρτί κ.ά. Από αυτά με παραδοσιακές μεθόδους παράγουν εξαιρετικής ποιότητας κρασιά και με το καζάνι τους υπέροχη ζιβανία. Παράγουν επίσης μέλι έψιμα, λικέρ και άλλα ποτά.

Στο παραδοσιακό οινοποιείο Σπηλιών

Μονή Παναγίας Χρυσοκουρδαλιώτισσας

Βρίσκεται στα Κούρδαλι, το αδελφό χωριό των Σπηλιών. Κτίστηκε τον 16ο αιώνα από το διάκονο Ιωάννη Κουρδάλη. Σώζεται ο ναός του μοναστηριού, που έχει πολλές τοιχογραφίες του ίδιου αιώνα. Το επίχρυσο τέμπλο του ναού φέρει εικόνες του 16ου αιώνα. Το μοναστήρι επαναλειτούργησε το 2005. Η αδελφή Ισιδώρα εξυπηρετεί με αγάπη κάθε πιστό. Τηλέφωνα: 22922212 ή 99770592

Μονή Παναγίας Χρυσοκουρδαλιώτισσας. Η αδελφή Ισιδώρα εξυπηρετεί με αγάπη κάθε πιστό.

Φυσικό Περιβάλλον

Τα Σπήλια-Κούρδαλι βρίσκονται στην καρδιά του δάσους «Aδελφοί». Τα δύο χωριά, βρίσκονται στη μέση ενός φυσικού ορεινού αμφιθεάτρου, που είναι καταπράσινο. Πολύ λίγα χωριά στην Κύπρο, έχουν το πυκνό φυσικό πράσινο των Σπηλιών-Κουρδάλων. Από τα Σπήλια πηγάζει ο ποταμός Ατσάς, που διασχίζει στη συνέχεια τα Κούρδαλι. Δυτικά των Σπηλιών, πηγάζει παραπόταμος του Κλάριου, που διασχίζει τη Σολιά. Κατά μήκος της κοιλάδας τόσο του Ατσά, όσο και του Κλάριου, υπάρχουν περιβόλια με φρουτόδεντρα και λαχανικά. Το κυριότερο όμως δέντρο των ποταμών, είναι η καρυδιά. Τα Σπηλιώτικα καρύδια, είναι τα πιο φημισμένα στην Κύπρο.

Παμπάλαια δέντρα

Στα Σπήλια-Κούρδαλι υπάρχουν πανάρχαια δέντρα διαφόρων ειδών, τα οποία οι κάτοικοι αγαπούν και προστατεύουν. Το πεύκο του Άη-Αντώνη των Σπηλιών, που είναι ταυτόχρονα και καμπαναριό της παλιάς εκκλησίας. Η καρυδιά η «Πουξιουρίνα» στην τοποθεσία Καρύδι, που είναι η πιο αρχαία της Κύπρου και κηρύχθηκε προστατευόμενη. Οι δρύες του γηπέδου του «ΑΡΗ» Σπηλιών και ο πανέμορφος «Δρυς των Ανεμουρκών» στην ομώνυμη τοποθεσία, που βρίσκεται στην κοιλάδα του ποταμού Ατσά. Η «Συκιά της Μερσινιάς» στην ομώνυμη τοποθεσία της κοιλάδας του ποταμού Ατσά. Οι δύο «Ελιές της Παναγίας» που βρίσκονται στην αυλή του ναού της Παναγίας στα Κούρδαλι.