Οδοιπορικό στη Γαλάτα: Το χωριό των μπαλκονιών

Η Γαλάτα είναι μόλις 60 χιλιόμετρα μακριά από τη Λευκωσία και βρίσκεται στην όμορφη κοιλάδα της Σολιάς. Φθάνοντας κανείς στη Γαλάτα διαπιστώνει πως βρίσκεται κτισμένη στις δύο όχθες του ποταμού Κλάριου, που τη διασχίζει και πνίγεται κυριολεκτικά στο πράσινο. Είναι ενωμένη με τη γειτονική κοινότητα της Κακοπετριάς. Και οι δύο αυτές δίδυμες αδελφές κωμοπόλεις της Σολιάς δέχονται όλο το χρόνο χιλιάδες τουρίστες. Αν ένας θέλει να απολαύσει λίγες αξέχαστες καλοκαιρινές ώρες στη Γαλάτα, θα πρέπει να καθίσει στην πλατεία του χωριού. Εκεί κάτω από τον ίσκιο του αιωνόβιου δρυ και των πλατανιών με τον Καργώτη (Κλάριο) να κυλά δίπλα. Στο χωριό ξεχωρίζουν ασφαλώς οι κεραμιδένιες επικλινείς στέγες, το τοπικό πέτρωμα με το οποίο είναι κτισμένοι οι τοίχοι των σπιτιών, τα μαντάλια και τα ρομανίσια, τα ξωπόρτια με τα ξύλινα ανώφλια τους. Κυρίως όμως εδώ βρίσκεται μια έξοχη πολιτιστική κληρονομιά. Οι έξι βυζαντινές εκκλησίες με τις πυραμοειδείς στέγες τους και τα ορθογωνικά κεραμίδια, δείχνουν στον επισκέπτη μιαν απαράμιλλη βυζαντινή αρχιτεκτονική, κυρίως του δεκάτου έκτου αιώνα.

Σύμφωνα με την παράδοση, στα πολύ παλιά χρόνια στη Γαλάτα ζούσαν μερικοί βοσκοί με τα κοπάδια τους. Μάλιστα, οι άνθρωποι που ζούσαν στα χαμηλότερα μέρη, οι κατωχωρίτες, πήγαιναν εκεί και αγόραζαν γάλα. «Πάμε τζιει πάνω στους γαλατάες να αγοράσουμε γάλα» έλεγαν μεταξύ τους. Από τους γαλατάες, πάντα κατά την παράδοση, προήλθε η ονομασία Γαλάτα. Άλλη παράδοση αναφέρει πως οι πρώτοι οικιστές ήρθαν από την Γαλατία της Μικράς Ασίας και ονομάζονταν Γαλάτες (Βυζαντινή περίοδος). Έτσι και ο μικρός οικισμός τους ονομάστηκε Γαλάτα.

Τι μπορούμε να δούμε

Στο χωριό μπορούμε να δούμε τα παραδοσιακά σπίτια της Γαλάτας. Ιδιαίτερα εντυπωσιακά είναι εκείνα με τα ξύλινα μπαλκόνια  κατά μήκος του κεντρικού δρόμου, που οδηγεί προς Κακοπετριά. Μερικά έχουν αναπαλαιωθεί, ενώ σταδιακά αναμένεται και η αναπαλαίωση των υπολοίπων, αφού βρίσκονται υπό την προστασία του Τμήματος Αρχαιοτήτων. Η Γαλάτα είναι γνωστή και σαν το «χωριό των μπαλκονιών», εξ’ αιτίας των πολλών κατοικιών με μπαλκόνια. Σχεδόν όλα τα παραδοσιακά σπίτια ήταν διώροφα. Τα παλαιότερα μπαλκόνια του χωριού, είναι εκείνα που βρίσκονται απέναντι από το εκκλησάκι του Άη-Γιώργη και είναι ενωμένα μέχρι το «χάνι του Μαραγκού». Οι ιδιοκτήτες ήταν: ο διδάσκαλος Λάμπρος Χ” Γαβριήλ, Χαμπής Μουρτζιής, Δημοσθένης Κυνηγόπουλος, Σωκράτης Γαλάτης ο οποίος διατηρούσε και καφενείο στο ισόγειο και «το χάνι του Μαραγκού» που έχει αναπαλαιωθεί και στο ισόγειό του, στεγάζεται το «Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Γαλάτας». Είναι όλα κτίσματα του 1900.

Και οι νερόμυλοι

Οι νερόμυλοι της Γαλάτας στα παλιά χρόνια ήταν τέσσερις: ο νερόμυλος της Τροοδίτισσας, ο νερόμυλος του Κύριλλου, που πρώτα άνηκε στον Κερμιτζιήν, ο νερόμυλος της Ροδούς, που άνηκε στη Μονή της Ποδίθου και ο νερόμυλος της Παύλαινας που δεν υπάρχει σήμερα.  Όμως, ο μοναδικός μύλος που αλέθει όπως παλιά, είναι ο μύλος του Κύριλλου που βρίσκεται στη μέση του χωριού δίπλα στο ποταμό Κλάριο. Ο μύλος αυτός άλεθε συνεχώς μέχρι το 1976. Κατά την Τούρκικη εισβολή πρόσφερε ψωμί τόσο στους ντόπιους, όσο και στις χιλιάδες πρόσφυγες που είχαν κατακλύσει τότε την περιοχή Σολιάς.

Ο νερόμυλος του Κύριλλου έχει αναπαλαιωθεί και αποτελεί πόλο έλξης πολλών επισκεπτών, ξένων και ντόπιων.

Μονοπάτι της φύσης

Αρχάγγελος – Μύλος της Ροδούς.

Το μονοπάτι αυτό που αρχίζει από το εκκλησάκι του Αρχαγγέλου και καταλήγει στο Μύλο της Ροδούς, καλύπτει μια απόσταση ενός χιλιομέτρου περίπου. Στην αρχή βαδίζεις μέσα από ένα μονοπάτι που είναι παράλληλο με ένα τσιμεντένιο αυλάκι και σε λίγο βρίσκεσαι δίπλα από το ποταμό Κλάριο. Είναι ένα μονοπάτι εξαιρετικής ομορφιάς, κατά μήκος της παραποτάμιας όχθης ψηλότερα. Βλέπεις στα δεξιά σου το ποτάμι να κυλά και ακούς το χαρακτηριστικό πάφλασμα του νερού, βλέπεις τα πανύψηλα δέντρα μέσα στην κοίτη και στις όχθες του ποταμού που συνήθως είναι σκλήδροι, πλατάνια, λεύκες, καλαμιές και άλλα.