Ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός, σύμβολο παγκόσμιας συνεργασίας στην εξερεύνηση του διαστήματος, κλείνει 14 χρόνια λειτουργίας, ενώ άδηλες είναι προς το παρόν οι μελλοντικές προοπτικές αυτού του μεγάλου “τροχιακού” προγράμματος.
Ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τη Γη από το 1998, κι έχει φιλοξενήσει περισσότερους από 200 αστροναύτες, από 15 διαφορετικές χώρες.
Ο πρωτοπόρος σοβιετικός διαστημικός σταθμός «ΜΙΡ»
«Το πρόγραμμα της κατασκευής διαστημικών σταθμών έχει ιστορία που ξεπερνά τα 40 χρόνια», λέει ο Σεργκέι Κρικαλιόφ, διευθυντής του κέντρου εκπαίδευσης κοσμοναυτών «Γιούρι Γκαγκάριν». «Ο πρώτος σταθμός “Σαλιούτ” τέθηκε σε τροχιά το 1971. Και με βάση την εμπειρία του Σαλιούτ, στήσαμε στο διάστημα το σταθμό “ΜΙΡ”. Αυτή η βασική μονάδα αποτέλεσε το κομβικό σημείο στην εξερεύνηση του σύμπαντος και στη μακρόχρονη διαμονή του ανθρώπου σε συνθήκες διαστήματος. Αποτέλεσε ουσιαστικά το πρότυπο για το μελλοντικό Διεθνή Διαστημικό Σταθμό».
«Κατά τη διάρκεια των πτήσεων προς το σταθμό «ΜΙΡ» μάθαμε πολλά. Δεν μπορώ να φανταστώ πώς θα μπορούσαμε να κατασκευάσουμε τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, χωρίς τη γνώση που αποκτήσαμε από τις αποστολές στον ΜΙΡ. Και όταν ξεκίνησε το νέο project, τόσο οι ρώσοι, όσο και οι αμερικανοί, ήδη γνώριζαν πώς να εργαστούν από κοινού, τόσο για τη διαλειτουργικότητα των συστημάτων και του εξοπλισμού, όσο και για το πώς ξεκουραζόμαστε όλοι μαζί», δήλωσε ο αμερικανός αστροναύτης Michael Barratt.
“Ο σταθμός είναι το κοινό μας σπίτι”
«Νομίζω ότι οι διαστημικές έρευνες, στο πλαίσιο μιας παγκόσμιας προοπτικής για τη μελέτη των άλλων πλανητών, θα πρέπει να είναι διεθνείς», λέει η αστροναύτης της NASA Peggy Whitson. «Κάνουμε αρκετά για τον κόσμο, σαν μια μεγάλη κοινότητα. Στην πραγματικότητα όμως, το πιο δύσκολο έργο που υλοποιήσαμε από κοινού, είναι ο διαστημικός σταθμός. Αυτή είναι η αδιαμφισβήτητη απόδειξη. της ισχύος εν τη ενώσει».
Σήμερα, παρά τις μικρές τεχνικές δυσκολίες της «καθημερινής διαβίωσης» και τις συνέπειες από το ατύχημα του ρωσικού φορτηγού διαστημικού σκάφους «Progress», το επανδρωμένο πρόγραμμα του σταθμού, βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη. Δυστυχώς, μόνον η έλλειψη προβλημάτων στη «μεταλλοκατασκευή» του συγκροτήματος, δεν αρκεί για να θεωρηθεί το πρόγραμμα επιτυχές.
Η απάντηση στο ερώτημα: «πώς βλέπετε το μέλλον του σταθμού;», είναι πραγματικά δύσκολο να δοθεί. Πάντως, η προοπτική της διατήρησης της σημερινής ομάδας είναι μικρή. Αντικειμενικά, οι κύριοι ιδιοκτήτες του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού, οι Ρώσοι και οι Αμερικανοί, ενδιαφέρονται με διαφορετικό τρόπο, για το πώς θα προχωρήσουν οι εργασίες στο κοινό τροχιακό τους σπίτι.
Η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, αναπτύσσουν νέα σχέδια επανδρωμένων διαστημικών προγραμμάτων. Τι θα αντικαταστήσει το Διεθνή Σταθμό; Αν πιστέψουμε το δημοσίευμα της 5ης Ιουλίου 2011, για το πρόγραμμα των δραστηριοτήτων της NASA σε χαμηλή γήϊνη τροχιά, στην οποία περιστρέφεται ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός, τότε όλα δίνονται σε ιδιωτικές εταιρείες, που θα μεταφέρουν τουρίστες στο διάστημα, θα διεξάγουν έρευνες, κλπ. Το πρώτο ιδιωτικό διαστημόπλοιο Dragon, έχει ήδη εκτελέσει με επιτυχία σύνδεση με το Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Οι κρατικοί πόροι που εξοικονομούνται, σχεδιάζεται να διατεθούν στο πρόγραμμα της εξερεύνησης του εξώτερου διαστήματος, δηλαδή, στα επονομαζόμενα «σεληνιακά» και «αρειανά» projects.
Διαστημικός σταθμός στη Σελήνη
Θα συνεχίσουν άραγε οι Ηνωμένες Πολιτείες τη συνεργασία με τη Ρωσία στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό; Θα υπάρξουν κίνητρα για την εκπόνηση κοινών ερευνητικών προγραμμάτων, που σήμερα είναι ελάχιστα; Θα προχωρήσουμε στη διενέργεια κοινών επιστημονικών πειραμάτων; Σήμερα ο όγκος τους είναι ασήμαντος και η εμπειρία εκπόνησης κοινών project στο σταθμό, ελάχιστη. Αυτό είναι ένα κρίσιμο σημείο στη συνεργασία, πολύ περισσότερο που έχει ξεκινήσει η προετοιμασία για τα ταξίδια στη Σελήνη και στον Άρη, τα οποία οι εταίροι μας φαίνεται να τα θεωρούν ως μια καθαρά «δική τους υπόθεση».
Για τη Ρωσία, αντιθέτως, ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός εξακολουθεί να είναι σημαντικός, για την ανάπτυξη επανδρωμένων διαστημικών αποστολών. Η απώλεια του σταθμού, θα είναι, χωρίς υπερβολή, ένα σοβαρό «τραύμα» στην ανάπτυξη του συνόλου της διαστημικής βιομηχανίας.
Τον Μάϊο του 2011, ο επικεφαλής του κεντρικού ερευνητικού Ινστιτούτου Μηχανοκατασκευής, Γκενάντι Ραϊκούνοφ, δήλωσε ότι, για τους Ρώσους επιστήμονες ο Διεθνής Διαστημικός σταθμός είναι μια φάση που έχει ολοκληρωθεί. Το επόμενο στάδιο, θα είναι η χρήση εγκαταστάσεων επί της Σελήνης. «Οι δυνατότητες του σταθμού έφτασαν στο όριο τους. Πρέπει να σκεφτούμε κάτι πιο δυναμικό, που να δίνει προοπτικές. Προς το παρόν εξετάζουμε σε ποιό βαθμό μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο φυσικός μας δορυφόρος, το φεγγάρι, για την κατασκευή διαστημικού σταθμού. Στη Σελήνη μπορούμε να υλοποιήσουμε πολύ περισσότερα πειράματα, κι αυτή η δυνατότητα που θα μας παράσχει πολύ μεγαλύτερη ευελιξία στα διαστημικά προγράμματα. Δεν τίθεται καν ζήτημα σύγκρισης δυνατοτήτων μεταξύ τροχιακού και σεληνιακού σταθμού», κατέληξε ο Ραϊκούνοφ.
Τι θα συμβεί αραγε με τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό στο μέλλον; Προς το παρόν, πάντως, η απάντηση στο ερώτημα παραμένει ανοικτή. Εν τω μεταξύ, όπως διαβεβαίωσε ο Σεργκέι Κρικαλιόφ, ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός θα συνεχίσει να βρίσκεται σε τροχιά, τουλάχιστον μέχρι το 2020.